Gabrielle Hagedorn ‘Break van de week!’ riep M, terwijl hij op woensdag lustig in de bak met zoutjes graaide en daarna nog een gekregen lolly in zijn mond stak. Ik bedankte, want ik was net drie dagen bezig om los te komen van de suiker en wilde nog even op de gezonde toer verder. Zaterdag zou een goede dag zijn om mezelf toe te staan te snoepen, zo deden ze dat in Zweden immers ook. Die ene dag in de week zag je kinderen en volwassenen in de supermarkt massaal hun lördagsgodis scheppen: het zaterdagse snoep. Ik had al eens gelezen dat deze gecontroleerde uitbarsting de reden was dat de Zweden over het algemeen weinig tot geen overgewicht hadden, maar waar kwam dit gebruik eigenlijk vandaan?
In de jaren ’40 van de vorige eeuw hadden ze wel het vermoeden dat suiker niet goed was voor de tanden, maar wetenschappelijk bewijs was er nog niet. De Zweedse sociaaldemocraten wilden openbare tandheelkundige zorg invoeren. Dat zou een flinke duit gaan kosten. Om aan te tonen dat er daadwerkelijk verband was tussen het eten van suiker en tandbederf moest er eerst grootschalig onderzoek worden uitgevoerd. Daar was een homogene groep voor nodig, proefpersonen die onder dezelfde omstandigheden leefden en hetzelfde voedsel aten. Een instelling voor verstandelijk beperkten net buiten het stadje Lund werd het doelwit van de stuitende onderzoeken, die bekend werden als de Vipeholm-experimenten. De suikerverwerkende industrie en de verenigde tandartsen betaalden.
De patiënten, die we nu cliënten zouden noemen, kregen allemaal hetzelfde uitgebalanceerde basisdieet. Daarbinnen werd geëxperimenteerd in kleinere groepen. Een deel kreeg aanvullende vitamines, een ander deel extra vet voedsel. En dan was er nog een groep die tussen de maaltijden door enorme hoeveelheden chocola en karamel mocht eten. Moest eten. Speciaal voor dit doel werd een extra plakkerig snoepje ontwikkeld, waar je lekker lang op kon kauwen: de Vipeholm-toffee. De een at de toffees bijna met papier en al op, de ander was het na verloop van tijd zo zat dat hij de mierzoete karamel onder het matras of tussen de kussens van de bank verstopte.
De familie van de patiënten werd niet op de hoogte gebracht van het onderzoek. Het resultaat in de toffee-groep was desastreus, de gebitten waren aan het eind van de rit geheel en al verwoest.
Een van de bevindingen leidde uiteindelijk tot het verschijnsel lördagsgodis: het was beter voor je gebit één keer per week een grotere hoeveelheid snoep te eten, dan elke dag een klein beetje. De zoetwarenindustrie was uiteraard niet zo blij met het aangetoonde verband tussen hun gedoneerde producten en cariës. Het duurde dan ook nog jaren voordat deze dropzwarte bladzijde uit de Zweedse geschiedenis openbaar werd gemaakt en de discussies rondom ethiek in de zorg losbarstten.
Misschien sla ik deze zaterdag maar over.
